Resonanzlehre
De Resonanzlehre, ontwikkeld door violist Thomas Lange, is een klank-georienteerde bewegingsleer voor musici, zangers en sprekers. Deze leer, ook wel ‘toegepaste muziek-fysiologie’, biedt inzichten en praktische oefeningen die de muzikale expressie van een musicus optimaal tot klinken kunnen laten brengen. Voor musici, door musici.
Door beoefening van de leer wordt de connectie tussen het horen en bewegen gesynchroniseerd en geïntensiveerd. Dit heeft tot gevolg dat de bewegingen van de musicus altijd vanuit het horen ontstaan. Hierin is geen ruimte voor onnodige spanningen en blokkades die de muziek niet ondersteunen en eigenlijk alleen maar in de weg zitten. Ongunstige denk- en bewegingspatronen verdwijnen en kunnen zelfs vanaf het begin niet ontstaan. Musici komen tot een uitgebalanceerd, muzikaal lichaamsgebruik waardoor ze moeiteloos hun gevoel voor de muziek kunnen delen met publiek.
In de loop van ons muzikale leven ontwikkelen we bijna allemaal – of we nu instrumentalisten of zangers/sprekers zijn – ongunstige bewegingspatronen die we soms niet eens als zodanig waarnemen. Of die nu door onze vroegere docenten zijn aangeleerd of niet, velen zoeken telkens weer naar nieuwe manieren om zowel moeiteloos als met sterke uitdrukking en vrij van (over)spanningen hun gevoel voor de muziek te delen met hun publiek.
We maken soms beperkt gebruik van ons muzikaal kunnen of van de mogelijkheid om onze emoties, zoals wij die muzikaal voelen, in de geluidsgolf en dus in het oor van onze toehoorder te brengen. We “raken” de luisteraar dus niet altijd op de manier waarop we dat eigenlijk zouden willen met ons spel.
Ongunstige bewegingsprocessen bezorgen ons vroeg of laat moeilijkheden in de vorm van onnodige spanning of pijn, die op hun beurt ons vrije spel en onze vreugde voor het musiceren in de weg kunnen gaan zitten. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat 65% van de Nederlandse beroepsmusici met spel-gerelateerde klachten kampt.
Door het beoefenen van de Resonanzlehre leer je je eigen lichaam zo te gebruiken dat jouw muzikale zeggingskracht moeiteloos in de vorm van geluidsgolven vertaald wordt. Hier zijn oefeningen voor, toepasbaar op musici van alle instrumenten en zangers/sprekers.
Klank en beweging als eenheid
Het belangrijkste aspect van musiceren is klank. De klank is daarin belangrijker dan de beweging. Het gaat er niet om een betere beweging voor een betere klank te vinden, maar een betere synchronisatie van klank en beweging.
In dit synchronisatieproces is de klank de ‘chef’. De klank moet niet zoals de beweging worden, maar de beweging zoals de klank. Bron: resonanzlehre.de
Hoe rijker de klank aan resonantie is (hoe vrijer deze kan trillen), des te makkelijker wordt het voor de spieren om trillingen te voelen en erop te reageren met bewegingen die nodig zijn voor de muziek. Een kernzin uit de leer luidt daarom ook: Hoe resonantie-rijker de klank, des te moeitelozer en vrijer de beweging.
Voor een musicus moet het horen de leidende actie bij het bewegen zijn. Maar lang niet altijd is het lichaam in staat om optimaal te reageren op gehoorde klanken. Bij bijvoorbeeld fysieke en mentale spanningen (bijv. door slechte gewoontes of podiumangst) is het lichaam niet vrij voor muzikale beweging, en wordt de resonantie van de klank (deels) gedempt. De emotie en zeggingskracht van de muziek komen dan weinig tot uiting in de geluidsgolven, en blijven steken in het instrument of het lichaam.
Balans en oefeningen
Met behulp van de balansoefeningen van de Resonanzlehre wordt het lichaam vrij gemaakt om de connectie tussen horen en bewegen te intensiveren. Deze oefeningen spreken het in het lichaam aanwezige audiomotorische systeem aan. Grof gezegd heeft dat ermee te maken dat alle bewegingen van het lichaam via het gehoor- en evenwichtsorgaan gebalanceerd worden.
Het evenwichtsorgaan verbindt het oor met alle spieren in het lichaam. Door echt te luisteren naar het volledige spectrum van de klank en daarbij het lichaam te laten balanceren, zijn onze spieren op elk moment in staat om de klank naar wens te beïnvloeden en te veranderen.
De balancerende kwaliteit die door de oefeningen ontstaat, is gebaseerd op de natuurkundige wet <een massa laat zich het lichtst over zijn balanspunt bewegen>. Als je de balanspunten van je lichaamsdelen leert voelen, hoef je de balans alleen maar voor je te laten werken, zonder er zelf onnodige controle of spanning aan toe te voegen. Deze balansvorm voelt aan als een mobiel (zoals die van A. Calder op de homepage); alle delen van het lichaam zijn met elkaar verbonden en organiseren hun gewicht vanzelf via hun balanspunten. In deze vorm is het lichaam vrij om klank moeiteloos en resonantie-rijk naar buiten te bewegen.
In de sessies of workshops leert de musicus de oefeningen in een helder opgebouwde structuur uit te voeren. De bedoeling is dat de musicus deze daarna zelf regelmatig uitvoert, om het hoor-balans-systeem te blijven aanspreken. Dit is een zelfhulp-principe: door middel van de oefenstructuur kan men de balanskwaliteit zelf integreren in het lichaamsgebruik, en is men dus na een tijdje niet meer afhankelijk van een trainer.
Werkwijze
In zowel individuele sessies als in workshops met groepen zijn er twee vormen van training die ik met elkaar afwissel:
- Lichaamsoefeningen:
het aanleren van de klankbewegingen in een gestructureerde volgorde, zonder instrument. De oefeningen ondersteunen je om een organische, klank-georienteerde lichaamsconditie te bereiken die moeiteloos musiceren mogelijk maakt. - Toepassing tijdens het muzikale spel:
de klankbewegingen zijn direct toepasbaar bij het bespelen van het instrument en het zingen/spreken. Aan de klank kunnen we horen hoe het lichaam gebruikt wordt, en waar eventueel meer synchronisatie van horen en bewegen gewenst is.
In een workshop voeren we de oefeningen gezamenlijk uit. Tevens willen we het effect van de oefeningen horen in het spel van de deelnemers. Iedere deelnemer krijgt de kans om bij wijze van experiment voor te spelen/zingen voor de groep. Dit is interessant voor je eigen ervaring, en ook voor de anderen om te horen en zien wat de uitwerking van de leer is.
De basisprincipes van de resonantierijke bewegingskwaliteit zijn voor ieder lichaam hetzelfde, en daarom is de oefenstructuur voor alle instrumentalisten en zangers/sprekers zinvol.
Tijdens mijn opleiding heb ik musici van alle instrumenten leren benaderen. Per instrument is het mij bekend waar de uitdagingen liggen als het gaat om het instrument-specifieke handwerk.
Reacties van cliënten
Joel Siepmann (cello aanvoerder bij Metropole Orkest):
“Ik kan de Resonanzlehre workshop met Yanna van harte aanbevelen. Ze geeft een briljante en grondige introductie in de Resonanzlehre met veel kennis, geduld en super handige oefeningen om thuis te oefenen.
De oefeningen hebben me erg geholpen om met meer gemak en minder fysieke inspanning te spelen, precies waar ik naar op zoek was.
Er heerst een erg vriendelijke en comfortabele sfeer tijdens de hele workshop en het is geweldig om zowel over het concept te leren als het uit te proberen met het instrument/lichaam.“
Willem Romers (jazz drummer bij In Contrast, Kika Sprangers quintet, Coal Harbour):
“De sessies met Yanna hebben mij in de eerste plaats geholpen om met mijn armblessure om te gaan. Door de oefeningen te doen heb ik minder spanning in mijn linker onderarm waardoor ik minder pijn voel tijdens het spelen. Daarnaast helpen de oefeningen mij om mijn hele lichaam te ontspannen waardoor ik meer contact kan maken met mijn instrument. Hierdoor haal ik meer klank uit mijn instrument, kan ik dynamischer spelen en ga ik bewuster om met hoe het geluid resoneert in de ruimte waarin ik speel. “
Katharina Russland (klassiek altvioliste):
“Yanna’s Resonanzlehre workshop had een grote invloed op mijn manier van oefenen. Vooral als ik mijn dagelijkse etudes oefen. Ik voel me meer bewust van hoe mijn lichaam beweegt, en dat zorgt ervoor dat ik me in het algemeen meer ‘in vorm’ voel, zonder dat ik al mijn routine-oefeningen hoef te doen.
Mijn luistervaardigheid en hoe ik kan verbinden wat ik voel en hoor, verbetert enorm!
Bedankt voor je tips over hoe ik mezelf beter kan verbinden met mijn altviool. En het beste: Ik heb weer veel meer plezier in altviool spelen en voel me veel comfortabeler. Het heeft me ook goede nieuwe ideeën gegeven voor mijn eigen lesgeven. Het mooie is: ik heb het gevoel dat het niveau van de student er niet toe doet. Iedereen kan profiteren van Resonanzlehre!”
Aurel Violas (jazz drummer, bandleider en educator):
“Afhankelijk van de complexiteit van de muziek die ik speel en mijn mate van comfort op het podium, heb ik de neiging om min of meer in een rechte en stijve houding te blijven. Sinds kort beweeg ik vloeiender tijdens het spelen, maar deelname aan Yanna’s workshop heeft dit proces zeker gekatalyseerd. Haar nadruk op het balanspunt van elk lichaamsdeel, de manier waarop ze een constante en dynamische verschuiving tussen houdingen stimuleert, en dus een continue beweging van het hele lichaam, was voor mij heel logisch. De techniek, de klankprojectie en het welzijn van elke muzikant zouden baat hebben bij haar input.”
Freek den Hartogh (acteur en musicus):
“Dit was een workshopweekend waarin we door Yanna heel aandachtig en zorgvuldig werden begeleid. Alles werd gehonoreerd en uiteindelijk kwam elke deelnemer ook los en was er progressie te ervaren. Ik voelde veel vertrouwen en nieuwsgierigheid in de groepsdynamiek. De training biedt ook een holistische kijk op het gebruik van je lichaam. Oude patronen doorbreken is de moeilijke stap die je daarna zelf moet zetten. De grootste uitdaging is jezelf die tijd en aandacht te geven.”
Sander Leeuwenburgh (pianist):
“Met heel veel plezier en inspiratie kijk ik terug op de workshop, die op een hele prettige, doorleefde en authentieke manier door Yanna werd geleid. Voor mij was de workshop vooral een reminder om muziek vanuit klank te laten ontstaan i.p.v. via handelen af te dwingen.”
Karin Stroo (denker, dichter, beeldend kunstenaar):
“Om mijn gedachten en gedichten te kunnen voordragen, wil ik leren met hanteerbare spanning op het podium te gaan staan. Met rust. De Resonanzlehre leert je het lichaam als instrument te ervaren, als iets om mee samen te werken en niet de boel op slot te zetten met ‘do’s en don’ts’. Nieuw bewustzijn van het lichaam geeft de leer en informatie voor optimaal gebruik. Mijzelf heeft de cursus zeker een stap verder geholpen, hup het podium op. Het weekend was interessant en genieten met de andere cursisten […]. Heel bijzonder was het aan het eind samen vrij te improviseren met muziek en slammende woorden, cirkelend, daar doorheen. Dank je Yanna!”
Jan van Knippenberg (saxofonist):
“Yanna’s sound-body workshop was een echte eye-opener, of beter gezegd ear-opener. […] Ik was zeer verbaasd om te merken hoeveel impact fysieke vrijheid op het spel heeft en wat dat ook betekent voor de relatie tussen de speler en de luisteraar. Zeer de moeite waard en voor elke muzikant aan te bevelen.”
Workshop deelnemer:
“Kijk met een heel fijn gevoel terug op de workshop. Fijne mensen, prachtig concept en heel prettig en vakkundig door Yanna geleid.”
Frank Jenniskens (intuïtief violist en multi-instrumentalist):
“Bijzonder om na al die jaren vioolspelen voor het eerst écht te voelen hoe de trillingen van mijn viool door mijn eigen lichaam gaan. Sinds Yanna’s workshop ben ik me zoveel bewuster geworden van wanneer ik de resonantie van mijn instrumenten blokkeer en wanneer die optimaal alles kan doorstromen. Heb ook gemerkt hoe dat ook weer de resonantie van de ruimtes waar ik speel én de mensen waar ik voor speel beïnvloedt.”
Onderwerpen
Klank waarnemen in de ruimte
Het horen de beweging laten leiden
Muzikaal bewegen
Resonantie waarnemen
Trillingen waarnemen
Volheid en kwaliteit van klank
Gewichtgevoel v/h lichaam en lichaamsdelen
Balanspunten van lichaamsdelen
Balans
Driedimensionaal uitgebalanceerde, gecentreerde beweging
Lichaam als eenheid
Lichaam als mobiel
Bewegen met “Schwung”
Audiomotoriek
Blessures voorkomen
Blessures verhelpen
Ademvrijheid
Ademkracht
‘Ademsteun’ (voor blazers)
Spiertonus
Doseren van spierspanning
Muzikale spieren
Podiumnervositeit
Vertrouwen
Zeggingskracht en emotie in klank
Praktische oefenstrategieën
Voorbereiden op optredens
Klankgerichte instrumentale- of zang-‘techniek’
Virtuositeit en snelheid